بررسی علل عقب افتادگی استان فارس -15

در فصل چهارم درباره مشکلات عدم تجانس شهرستان های استان و تنوع قومی و قبیله ای مباحثی مطرح شد. در این شماره درباره فرصت های از دست رفته تجاری در استان مطالبی بیان خواهیم کرد. «عدم استفاده از مزیتهای تجاری استان» اگر به واقعیتهای کشور و اعداد و ارقام توجه داشته باشیم، متوجه می شویم که بخش عمده ای از کالاهای وارده و یا صادره به کشور و حتی توزیعی در کشور از مسیرهای جنوبی به شمالی و بالعکس عبور می کند. وقتی بخش عمده ای از تجارت ما با دنیای خارج مربوط به کشورهای غیر همسایه است و حمل و نقل دریائی سهم بالائی در حمل و نقل کالاهای وارده و صادره به کشور دارد، کریدورهای جنوبی- شمالی اهمیت ویژه ای در حمل و نقل کشور دارند. اگر بخواهیم برای استان در بخشهای بازرگانی و تجاری مزیت ایجاد کرده و یا از مزیتهای موجود استفاده نمائیم، باید استان را در مسیر یکی از این مسیرهای ترانزیتی قرار دهیم. بخش عمده ای از رشد استانهایی چون استانهای کرمان، خوزستان، یزد و اصفهان، مدیون واقع شدن این استانها در مسیرهای ترانزینی جنوب به شمال کشور است. در کشور چند کریدور عمده جنوب به شمال وجود دارد که از مهمترین این کریدورها که بخش عمده ای از صادرات و واردات کشور از کانال همین کریدورها صورت می گیرد، کریدور بندر امام، اهواز، مرکز و شمال کشور و کریدور بندرعباس، مرکز و شمال کشور است. «باید کریدور جنوب استان به سمت مرکز و شمال فارس را فعال کنیم» اگر بنا داریم که نقش و جایگاه تجاری و ترانزیتی استان را توسعه دهیم، باید کریدوری را از جنوب استان به سمت قسمتهای مرکزی و شمالی فارس و کشور تعریف نمائیم. بدون این کریدور، نه خطوط ریلی و نه خطوط جاده ای ما از جنوب به شمال استان توجیه پیدا می کند و نه تجارت و صادرات و واردات به عنوان موتور محرکه اقتصاد استان در توسعه استان ایفای نقش می کند. به عبارت روشن‏تر زمانی خط آهن و یا آزاد راههای ما بین شیراز و اصفهان توجیه پیدا می کند، که این آزاد راهها و خطوط ریلی به دریا ارتباط پیدا کند. خطوط جاده ای و ریلی منتهی به شیراز برای جابجائی حجم محلی بار و مسافر توجیه پیدا نمی کند. اگر همه ظرفیتهای داخلی استان را بکار بگیریم، ممکن است در روز فقط یک قطار مسافری و یک قطار باری برای حرکت به سمت قسمت‏های مرکزی و شمالی کشور داشته باشیم. با تردد یک قطار باری و یک قطار مسافری از شیراز به مقاصد شمالی استان و بخشهای مرکزی کشور و بالعکس، نه تنها دو خطه بودن مسیر، بلکه یک خطه بودن آن نیز توجیه ندارد. «از ظرفیت ایجاد شده در جنوب استان غفلت نکنیم» باید توجه داشته باشیم که ظرفیتهای بسیار بزرگی در جنوب استان ایجاد شده است. ظرفیت تخلیه و بارگیری حدود 40 تا 50 میلیون تن در بندر عسلویه، اگر این بندر را در ردیف بندر شهید رجائی قرار ندهد، ظرفیت کمتری از این بندر ندارد. علاوه بر اینها طرحهائی که وزارت صنایع برای فعال کردن مناطق ویژه اقتصادی صنایع انرژی بر لامرد و پارسیان دارد و برای آن بندرگاه مستقلی در پارسیان پیش بینی نموده است، بر ظرفیتهای بندری جنوب فارس می افزاید. اگر در کنار این دو امکان، به ظرفیت تخلیه و بارگیری بندر بوشهر هم توجه شود، اهمیت مسیرهای ترانزیتی کالا از فارس به مرکز کشور روشن‏تر خواهد شد. در بندر عسلویه در دو فاز منطقه ویژه پتروشیمی، و در بندر پارسیان در مجموع ظرفیتی بالغ بر ۱۰۰ میلیون تن تولید محصولات پتروشیمی پیش بینی شده است. اگر بنا باشد فقط بخشی از مواد اولیه تولید شده و یا محصولات نهائی این دو فاز وارد اقتصاد کشور شود، چه مسیری غیر از مسیر جنوب به شمال در استان فارس دارای توجیه است؟ اگر خطوط ریلی و هوائی در امتداد سواحل برای جابجائی بار و مسافر توجیه نداشته باشد و تقاضائی در این مسیرها وجود نداشته باشد، این خطوط قطعا از جنوب به شمال در استان دارای توجیه است. «عدم استفاده از دریا» در شرایط فعلی دریا تنها منبع تامین کننده غذاهای دریایی نیست. دریا مهمترین بستر حمل و نقل و فراهم کننده ارزانترین شیوه حمل و نقل، تامین کننده مهم آب صنایع و در بردارنده مهمترین منابع نفت و گاز بحساب می آیند. اینکه صنایع آب بر، نیازمند به حمل و نقل ارزان مواد اولیه و کالاهای تولیدی را در کنار دریاها مستقر می کنند، امری کاملا بدیهی و روشن است. وقتی مصرف آب یک صنعت پتروشیمی بیشتر از آب مصرفی یک شهر است، طبیعی است که این صنعت را باید در کنار دریا یعنی منبع پایان ناپذیر آب مستقر نمود. در شرایطی که استان از نظر تامین آب شرب و کشاورزی در بخشهای مرکزی، شمالی و شرقی در مضیقه است باید از توان برداشت آب از دریا برای احداث صنایع با مصرف بالای آب در بخشهای جنوبی خود استفاده کند. در شرایطی که بخش قابل توجهی از گاز تولیدی کشور از بستر دریاها و به ویژه حوزه گازی پارس جنوبی استخراج می شود، استان باید از این همجواری خود با پارس جنوبی در احداث صنایع انرژی بر استفاده کند.

پایان/